Epictetus & Stoicism : Neden İyi Bir İnsan Olmalıyız

Bir yıldızın üzerine oturup gezegenlerin güneş etrafında dönüşünü izleyebilseydin. Stoacı gerçeğe tanık olurdun: Dünya uyum içinde olmak zorunda. Evren; bilge, mantıklı ve düzenli. Dünyanın bir parçası olduğumuz için, bilgeliğin bir kısmı sizde de var. Uyumu belirlemede bir rolünüz var. Hayat, hepimizin içinde bulunduğu bir oyun, bizim görevimizde rolümüzü iyi oynamak. Bu Köşe yazımda , Epiktetos'un öğretilerine göz atacağız: Uyum içinde bir hayat sağlamamıza yardım edebilecek. Stoacı bir filozof. Bilgeliğin bir kısmının sizde de olduğunun farkına vardığımızda, çoğunun da olmadığının farkına varırız.Yani hayatta çoğu olay kontrolün üzün dışında gerçekleşir. Hasta olup olamayacağınıza karar veremezsiniz. İşe alınıp alınamayacağınıza karar veremezsiniz. İnsanların sizi sevip sevmeyeceklerine karar veremezsiniz.

Ancak bu, hiçbir şey üzerinde kontrolünüz olmadığı anlamına gelmiyor. Size küçük bir kontrol odağı verildi. Dış dünyanın düzenini belirleyemeseniz bile, kendi dünyanızın düzenini belirleyebilirsiniz. Dünyanın nasıl bir tepki vereceğini kontrol edemezsiniz, ama dünyaya nasıl tepki vereceğinizi kontrol edebilirsiniz. Algılarınız, istekleriniz, motivasyonlarınız ve inançlarınız sizin kontrolünüzde. Doğa ile uyumu sağlamak, kendi dünyamızın yapısının yalnızca bizim kontrolümüzde olduğununf arkına varmakla başlar.

Peki, kendi dünyamızı nasıl yapılandırmalıyız? Dünya kendisini bütün duyularınıza hitap edecek şekilde, düşünmeniz için size bir fikir verir. Bu fikirlerin doğru olup olmadıklarına ve ne kadar değerli olduklarına siz karar verirsiniz. Doğru, yanlış ya da değersiz olarak yargıladığınızda, psikolojinize yapılamaya başlarsınız. Bu yapı ya da inançlar, nasıl hareket edeceğinizi belirler. İyi sandığınız şeylere doğru yürür ya da kötü sandığınız her şeyden uzaklaşırsınız.

Peki o zaman, kararı nasıl verebilirsin? Epiktetos dünyayı yargılayabileceğimiz üç tokmak veriyor: Erdem, ahlaksızlık ve kayıtsızlık. Erdem, her durumda herkes için iyi olan fikir ya da davranışlardır: Doğru ve olumlu olarak sayılmalıdır. Ahlaksızlık, her durumda herkes için kötü olan davranışlardır: Yanlış ve olumsuz olarak sayılmalıdır. Erdem ya da ahlaksızlık olarak sayılmayanlar ise kayıtsızlıktır. Bunlar para gibi tercih ettiğimiz şeyler ya da hastalık gibi tercih etmediğimiz şeyler olabilir. Aklınız çok güçlü bir tokmaktır ancak nasıl yargılayacaksınız? Doğa gibi yargılayabilir misin? Erdem ve uyum içinde yaşayabilecek misin? Felsefeniz, davranışlarınızı oluşturan tohumdur.

Davranışlarınızın sonuçları ise ağaçlarda büyüyen meyvelerdir. Meyveniz tatlı mı yoksa zehirli mi? Yaşam mı veriyor, yoksa alıyor mu? Yaşamın amacı Stoa'da tatlı meyve yetiştirmektir. Güzelleşmeniz, herkese etki edecek mi? Tohumlarını zehirli bir meyve ile dağıtan bir ağaç düşünün: Başkalarından faydalanır. Bu ağaç doğa ile uyum içerisinde olmadığından güzelleşmeyecektir. Hangi hayvan meyveyi yiyip tohumlarını dağıtacak?

Epiktetos, zehirli meyve üretenlere karşı sinirli olmamanız gerektiğini söylüyor.Sonunda, kendilerine zarar verecekler.
Peki, tatlı meyveyi nasıl üretebiliriz? Epiktetos'a göre cevap, psikolojimizin yapısı ve dünyayı nasıl yargıladığımızdır. Ahlaksızlıktan kaçınıp erdeme yaklaşanlar, yaşam verebilen ağaçlardır.